شغل نقشه برداری چیست ؟ وظیفه مهندس نقشه بردار چیست؟

نقشه بردار و نقشه برداری

نقشه بردار و نقشه برداری نقش راهبردی را در پروژه های عمرانی دارند، بدین معنا که در مراحل طراحی نظارت و اجرا از خدمات مهندسین نقشه برداری استفاده می شود. پیاده سازی پروژه های عمرانی روی زمین و کنترل طرح از جمله وظایف مهندسین نقشه برداری یا ژئوماتیک می باشد.

فضای شغل نقشه برداری فنی است و این کار بیشتر در فضای باز انجام می‌شود. اغلب به یک اتاق محدود نمی‌شود و احتمال رفت و آمد و حتی اقامت در بیابان، صحرا و … بسیار زیاد است.

رشته مهندسی نقشه برداری دارای دو بعد اجرایی، و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان، عده‌ای از مهندسان جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاه‌های داخل و خارج شهر را داشته باشد. عده‌ای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی می‌شوند که آنها نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. نقشه بردار در شغل خود با کارگران، تکنیسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد.

وزارت خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد کشاورزی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت خانه‌ها، اداره‌ها، سازمان‌ها، مراکز دولتی و خصوصی نظیر وزارت خانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی، بانک ها و … به صورت مسقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، به مهندسان عمران نیاز دارند. علاوه براین، شرکت‌های مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند و نیز شرکت‌های ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرح‌ها فعالیت می‌کنند، به نیروی کار تعداد زیادی از دانش آموختگان این رشته نیازمندند.

دانش‌آموختگان رشته نقشه برداری پر از پایان تحصیلات خود می‌تواند مسئولیت‌های متفاوتی نظر طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرای طرح های مختلف عمرانی را به عهده بگیرند.

به جمع‌آوری اطلاعات فیزیکی و هندسی از سطح (به عمق) زمین و یافتن نوعی مدل یا ارتباط ریاضی بین این اطلاعات با استفاده از علم احتمال، نقشه برداری‌ می‌گویند. شغل نقشه برداری بیشتر در شرایط جغرافیایی خاص انجام می‌شود.

مهندس نقشه ‌بردار کیست؟

‌مهندس نقشه بردار کسی است که در پروژه های مختلف عمرانی، ساختمانی، راه‌سازی، پل‌سازی، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب و … مسئولیت جمع آوری اطلاعات، طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده دارد.

 ویژگی های مهندس نقشه‌ بردار

1. قدرت تجزیه و تحلیل بالایی دارد نقشه‌بردار با داده‌های عددی طرف است پس قدرت تجزیه و تحلیل از ویژگی‌های او محسوب می شود.
2. دقیق و ریزبین است: باتوجه به آنچه در بالا گفته شد، دقت و ریزبینی در درج داده‌ها و محاسبات آنها بسیار اهمیت دارد. مسئولیت پذیر است: نقشه بردارها افرادی بامسئولیت هستند و می‌دانند که کوچکترین اشتباه در کار باعث دوباره‌کاری و ضرر و زیان بسیار می‌شود.
3. صبور است: به دلیل انجام دادن کارهای محاسباتی، دفتری و آزمایشگاهی که گاهی زمان زیادی می‌طلبند نقشه بردارها باید صبور باشند.
4. روابط اجتماعی خوبی دارد: کارهای عمرانی گروهی است و متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه سروکار دارد. پس باید با همه آنها ارتباط خوبی برقرار کند.
5. منعطف است: کار در خارج از شهر، بیابان‌ها و نقاط دورافتاده بخشی از وظایف نقشه بردارها محسوب می‌شود. بنابراین، آنها باید توانایی روحی و جسمی حضور در این مناطق را داشته باشند.
6. آمادگی کار در کارگاه‌های داخل و خارج شهر را دارد: چون بسیاری از کارها و طرح‌های عمرانی در خارج از محیط‌های شهری انجام می‌گیرند و فعالیت نسبتا زیادی را می‌طلبند، داوطلب این رشته باید به کارهای عمرانی علاقه‌مند بوده و توانایی کار در محیط های پرجمعیت را داشته باشد.

ورود به شغل نقشه برداری چگونه است؟

این رشته در هنرستان‌ها نیز آموزش داده می‌شود. اما اگر دانش‌آموز رشته ریاضی باشید، می توانید در کنکور سراسری رشته مهندسی عمران (گرایش نقشه‌برداری) را در دوره‌های کاردانی و کارشناسی انتخاب کنید.

یادتان نرود که در هر دو حال باید در درس ریاضی پایه‌ای قوی داشته باشید. ضمن آنکه در دوران تحصیل هم لازم است به دنبال پژوهش، تحقیق و یاد گرفتن باشید: چون شرکت‌های عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال نیروهای کارآمدند نه شاگردان اول دانشگاه‌ها.

پیشرفت شغل نقشه برداری چگونه است؟

برای ارتقا در این شغل می‌توانید تا سطح کارشناسی ارشد و دکترا و در گرایش‌های سیستم اطلاعات مکانی GIS، سنجش از دور RS، ژئودزی، فتوگرامتری و … ادامه تحصیل دهید یا با شرکت در دوره‌های مختلف نقشه‌برداری در داخل و خارج کشور، معلوماتتان را به روز نگه دارید.

خود اشتغالی در این شغل با تاسیس شرکت نقشه برداری و خرید تجهیزات لازم آن امکان پذیر است. در این صورت شما با سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف به عنوان پیمان کار همکاری خواهید کرد.

مهندس نقشه بردار چه وظایفی دارد؟

1. آماده‌سازی و نقشه برداری فضای اولیه (خام) وضع موجود یک پروژه (قبل از ورود همه کارکان)
2. انجام دادن محاسبات اولیه پروژه (با توجه به مشاهدات و اندازه‌گیری‌های انجام شده) و ارائه اطلاعات لازم به مهندسان عمران (ساختمان ، راهسازی و…)
3. نظارت بر روند صحیح اجرای پروژه و هدایت آن: پس از انتخاب طرح مناسب و انجام دادن محاسبات لازم، نقشه‌بردار شروع به پیاده کردن هر نوع سازه در محل مورد نظر می‌کند.
4. استقرار در محل نقشه‌برداری و بررسی خطاهای احتمالی: برای مال، در یک پروژه عمرانی عظیم مانند ساختن سد یا برج‌های بلنند، نقشه‌بردار پس از اتمام پروژه و خروج همه دست‌اندرکاران آن در محل می‎ماند برای مدت معلوم ولی احتمالا طولانی تا جابه جایی یا نشست سازه را کنترل کند.
5. انجام دادن بسیاری از کارهای نقشه‌برداری که برای کارهای ساختمانی مختلف نظر راه‌سازی و سدسازی مورد نیاز است.
6. فعالیت در زمیه کارهای ثبتی (تعیین حدود) انتقال نیرو، کارهای نفت و پتروشیمی، و حتی کارهای صنعتی
7. مدیریت فنی گروه‌های اجرایی و عملیاتی نقشه‌برداری
8. تهیه نقشه‌های مسطحاتی و ارتفاعی در مقیاس‌های مختلف
9. استفاده از نرم افزارهای رشته مربوطه
10. تعیین مساحت قطعه زمین‌ها و آنها با شکل‌های مختلف
11. کنترل حسن اجرای پروژه های نقشه‌برداری
12. آماده سازی اطلاعات برای محیط GIS
13. بورس سیستم‌های کاربرد محلی GIS
14. استفاده از سیستم‌های تعیین موقعیت ماهواره‌ای
15. محاسبه و تعدیل شبکه‌های مختلف نقشه‌برداری و ژئودزی
16. استفاده از سیستم‌های جدید تهیه نقشه به روش فتوگرامتری با استفاده از عکس‌های هوایی یا تصاویر ماهواره‌ای
17. تعیین موقعیت دقیق سه بعدی نقاط در صنایع مختلف.

مطلوبیت‌های شغل نقشه برداری چیست؟

دامنه فعالیت این شغل بسیار گسترده است. بنابراین، بازار کار خوبی دارد و شاغلان آن درآمد مناسبی کسب می‌کنند.

محدودیت‌های شغل نقشه برداری:

افرادی که در این شغل فعالیت دارند، گاهی باید دوری از خانواده و شرایط آب و هوایی بد را تحمل کنند. همچنین، اشتباهات کوچک آنها در کار باعث ضررهای اقتصادی بسیار می‌شود.

اهمیت شغل نقشه برداری

اکنون به جایی رسیده‌ایم که انجام دادن هر نوع فعالیت در زمینه‌های عمرانی، اقتصادی، کشاورزی و نظامی از قبیل احداث سدها، کانال ها، راه‌ها، نیروگاه‌های برق و عملیات نظامی از علم نقشه برداری بی‌نیاز نیست.

امروز علم نقشه برداری به سرعت در حال گسترش است و در حقیقت، بدون توجه به آن زیان‌های ناشی از سرمایه گذاری‌های عظیم در این زمینه و عدم تحقق اهداف مورد نظر را باید تحمل کرد. می توان گفت اگر نقشه بردار نباشد در هر پروژه‌ای احتمال خروج پروژه از مسیر درست بسیار زیاد است و پروژه دچار ضررهای سنگین مالی می‌شود.

شغل نقشه برداری در پروژه های ساختمانی

چندین سال است که با تلاش گروه نقشه برداری سازمان نظام مهندسی تفکیک ساختمانها در زمینه وظایف مهندسین نقشه بردار قرار گرفته است که باعث دلگرمی نقشه برداران و حضورشان در سازمان نظام مهندسی گردیده است.

با این حال تقکیک بخش کوچکی از وظایف نقشه برداران  و توانایی آنان در نظارت و اجرا و طراحی می باشد.

با توجه به بلند مرتبه سازی و دور شدن از سنتی سازی نقش مهندسین نقشه بردار در این پروژه های بلند مرتبه امری ضروری و غیر قابل اجتناب می باشد با این حال هیچ گونه الزامی در این زمینه از طرف شهرداری بر حضور نقشه بردار به عنوان ناظر، مجری وطراح وجود ندارد و دلیل آنرا می توان ناشناخته بودن وظایف نقشه برداران در پروژه ها دانست و یا انجام وظایف نقشه برداران توسط دیگر گروهها و اشخاصی که از طرف سازمان نظام مهندسی صلاحیت این امر را ندارند.

مهندس نقشه بردار در پروژه های ساختمانی

اولین قدم برای شروع ساخت وساز تهیه نقشه و جواز نقشه و جواز خاکبرداری می باشد که در هنگام طراحی معمولا مهندسین معمار و دفاتر طراحی با توجه به ابعاد سند ملک یا دستور کار شهرداری بدون در نظر گرفتن زوایای بین اضلاع ملک  شروع به طراحی می نمایند. و ارسال آن جهت طراحی سازه ساختمان و پایدار سازی آن ملک،این موارد پس از طراحی در هنگام اجرا با عدم تطابق ملک با نقشه های معماری و طراحی سازه میگردد که منجر به تغییر نقشه ها و صرف وقت و هزینه مجدد می شود.

وجود اختلاف ارتفاع در ملک ها و قوانین شهرداری یکی دیگر از موارد در طراحی معماری می باشد که گاها نادیده گرفته می شود و منجر به تغییر کل طراحی می کردد (تعیین صفر صفر توسط قوانین شهرداری)

بنابراین در صورت انجام نقشه بردار توسط مهندسین نقشه برداراز طرف سازمان این مشکل حل می گردد.

پیاده نمودن حدود املاک

با توجه به قیمت زمین و همچنین امکان تجاوز ملک های مجاور در ملک مورد نظر و همچنین ملکهای چند ضلعی ،کنترل عدم تطابق مساحت وضع موجود ملک با سند بر عهده مهندس نقشه بردار سازمان نظام مهندسی می باشد.

خاکبرداری و نیلینگ

در ساخت وسازهای بلند مرتبه و با توجه به اینکه خاکبرداری های بیش از ۶ متر پایین تر از صفر صفر عملیات نیلینگ اجباری می باشد و همچنین الزام سازمان نظام مهندسی نسبت به برداشت پایش (مانیتورینگ) به صورت دوره ای از طرف سازندگان و کنترل عمق خاکبرداری و تایید آن از طرف مهندس نقشه بردار ،تصمیمی برالزام حضور ناظر نقشه بردار در پروژه های ساختمانی گرفته نشده است

و گاها این پایشها (مانیتورینگها)توسط تکنسینها و اوپراتورها که تنها توانایی کار با دوربین را دارند صورت می گیرد.

اجرای فونداسیون

در این زمان و با پیشرفت دانش طراحی دیگر الزام به طراحی های متقارن و محور های موازی  نمی باشد بنابراین آیا نیاز به حضور نقشه بردار به عنوان ناظر از طرف سازمان نظام مهندسی نمی باشد وتمام مسولیت ها بر عهده ناظرین عمران و معماری می باشد در صورتی که پیاده نمودن حدود فونداسیون و دیوارهای حایل و چاله آسانسور و حتی محل قرار گیری تاور برعهده نقشه بردار است

اجرای ستونها

در اجرای اسکلت فلزی پیاده نمودن محور بیس پلیتها و نصب  و تراز آنها نسبت به دقت مورد نظر و همچنین در هنگام نصب ستونها در ساختمانهای بلند مرتبه با توجه به اینکه ستونها در چندین پارت نصب می گردند و کنترل شاغولی ستونها بر عهده نقشه بردار می باشدو با توجه به اینکه در اکثر کارگاه ها مهندسین ناظر حتی از میزان روا داری ناشاغولی ستونها بی اطلاع و امکان استخراج آن را از مباحث نظام مهندسی ندارند.

ستونها در سازه بتنی

پیاده نمودن محورو ۴ گوشه ستونها  وشاغول نمودن قالب ستونها در تمام طبقات و فونداسیون با توجه به تغییر مقاطع ستونها با میزان دقتی که در مباحث نظام مهندسی ذکر شده.

معماری و تطبیق نقشه

با توجه به نوع طراحی های معمارانه و همچنین ملک های چند ضلعی، پیاده نمودن راستا دیوارها با توجه به نقشه معماری و همچنین تغییرات نقشه و کنترل آنها ضرورت نقشه برداری را در اجرای ساختمان مشخص می نماید.

بنابر موارد بالا در صورتی که در ابتدای یک پروژه ساختمانی همانند دیگر گروههای نظام مهندسی برای آن پروژه، نقشه برداری تعیین گردد علاوه بر موارد فوق مهندس نقشه بردار تخلفات تغییر نقشه ها و همچنین با توجه به اینکه نقشه معماری در هر طبقه توسط نقشه بردار اجرا می گردد لذا در هنگام صدور پایانکار و نقشه تفکیکی همان نقشه بردار نقشه را تایید و به نظام ارسال می دارد و این امر در راستای طرح آزمایشی منطقه ۸ تهران می باشد و در هنگام اخذ سند زمان کمتری صرف می گردد.

به امید اینکه نمایندگان نقشه برداری در نظام مهندسی بتوانند در تسریع اجرایی شدن این موارد گامی موثر و در خور انتظاررا برای همکاران مهنس نقشه برداری فراهم (حتی با جمع آوری امضا اعضای مهندس نقشه بردار)و پس از آن در جهت ایجاد صنف نقشه برداری و ثبت آن اقدام نمایند.

خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان

عناوین اصلی خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

مساحی حدود اربعه و نقشه برداری توپوگرافی و تهیه نقشه سایت پلان و ثبت موقعیت عوارض طبیعی و مصنوعی (مانند چاه ، درخت و …) که در هنگام طراحی معماری تاثیر گذار هستند، و تهیه پروفیل های خیابانهای دسترسی مجاور.

بررسی ابعاد اربعه و مساحت وضعیت موجود زمین و مطابقت آن با سند ثبتی و پیاده سازی طول وابعاد سند بر روی نقشه وضعیت موجود زمین (اربیلت) و رفع احتمالی عدم تطابق مشکلات ثبتی سند ملکی.

کمک به تیم معماری جهت جانمایی بهترین مکان احداث ساختمان با توجه به ضوابط شهرسازی و معماری و محاسبات بروکف.

جانمایی سایت پلان بر اساس دستور نقشه شهرداری بر روی نقشه های ازبیلت.

خدمات نقشه برداری پس از احداث ساختمان

1. معمولا هنگام مرمت، احیا و بازسازی یک بنا و یا اجرای یک طرح جدید پس از ساخت بنا و یا تغییر در طراحی حین اجرای یک بنا نیاز به خدمات نقشه برداری به شدت احساس میشود. قدم اولیه درتمام این پروژه ها تهیه نقشه وضعیت موجود (ازبیلت) است.
2. نقشه بردار موظف است داده های لازم بسته به نوع پروژه و نیاز پیمانکار را از محل پروژه استخراج کرده و در قالب نقشه های ساختمانی قابل استفاده برای مجری تهیه کند. معمولا شاخه های معماری و باستانشناسی ، تصویرگری بیشترین مصرف کنندگان این گونه خدمات نقشه برداری هستند.
3. آماده سازی بستر شبکه نقشه برداری و انتخاب ابزار مناسب جهت تهیه ازبیلت دقیق بستگی به موقعیت و نوع پروژه و تجربه قبلی نقشه بردار در پروژه های مشابه دارد. بنابراین به صورت موضوعی فقط به ذکر چند مورد بسنده میشود:
4. نقشه برداری میکروژئودزی، و تهیه نقشه ازبیلت ستونها و دیوار های حایل به منظور چگونگی بررسی وضعیت سازه از نظر نشست ویا پیچش و انتخاب روشهای مناسب تقویت سازه.
5. نقشه برداری تهیه پلان ازبیلت نمای یک ساختمان جهت اجرای نمای جدید و یا بازسازی نمای موجود، با کمک ابزارهای مناسب که بسته به پیچیدگی طرح انتخاب ابزار مناسب نظیر دوربینهای متریک دیجیتال، اسکنرهای لیزری و یا تجهیزات دقیق نقشه برداری (مجموعه توتال استیشن Reflectorless وReflective tape ) صورت میپذیرد.
6. جهت پروژه های بازسازی تهیه نقشه ازبیلت کلیه اجزای تاسیسات الکتریکی و محل خروجی و ورودی های لوله های تاسیساتی و سایر اجزای ساختمانی نظیر حفرات کانالهای آب و سرویسهای بهداشتی و … ضروری بوده و بسته به پیچیدگی و وضعیت طرح ابزارهای مناسب جهت برداشت انتخاب میگردد.
7. مستند سازی میراث فرهنگی در راستای شناخت آثار تاریخی و ملی و تهیه طرح های حفاظت، مرمت، احیاء، ساماندهی بنا ها، محوطه ها و بافتهای تاریخی – فرهنگی با کمک ابزار های دقیق مستند نگاری نظیر سیستمهای فوتوگرامتری برد کوتاه و اسکنر های لیزری.

خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان

از مزایای کلی خدمات نقشه برداری ساختمانی میتوان افزایش دقت و صحت اجرای نقشه ها و در نتیجه افزایش تاثیرات واقعی محاسبات فنی سازه و معماری، محاسبات زلزله و افزایش بهره وری در زمان اجرای پروژه را برشمرد. عناوین اصلی خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

پیاده سازی سایت پلان و جانمایی محل فونداسیون:

کنترل اجرایی حین خاکبرداری و گود برداری و محاسبات احجام خاکی بر اساس نقشه برداری مکرر اسایت بنا به تقاضای کارفرما.

کنترل مجدد جانمایی فونداسیون:

1. جانمایی و کنترل محل حفر چاه شمع ها و کنترل پیوسته آنها (پس از هر مرحله گود برداری در پروژه های بلند مرتبه ای که شامل طبقات متعدد زیر سطح صفر هستند
2. کنترل پیوسته خطوط تراز بستر سازی و مگر ریزی و .
3. جانمایی محورهای سازه و کنترل پیوسته موقعیت مکانی و تراز ارتفاعی آنها تا هنگام نصب صفحه ستون ها
4. کنترل موقیعت مسطحاتی ستونها (در پروژه های اسکلت بتونی
5. کنترل شاقولی و پیچیدگی ستونها در ساختمانهای اسکلت فلزی حین ستون ریزی.
6. کنترل خط تراز بتن بتن ریخته شده در سقف ها (کنترل تراز طبقات
7. پیاده سازی خطوط تراز در طبقات برای سایر پیمانکاران ساختمانی نظیر برقکار، تاسیسات، سقف کاذب و … و کنترل پیوسته
8. پیاده سازی اجزای ساختمانی بسته به نوع پروژه و درخواست کارفرما و کنترل صحت اجرای آنها جانمایی محل احداث رایزر های تاسیسات، کانالهای آبهای زهکشی و پیاده سازی قطعات سقف و …
9. پیاده سازی رمپ ها و سایر اجزای فنی محوطه سازی و کنترل دقیق خطوط تراز آنها.
10. کنترل دقیق نصب قطعاتی که شاقولی بودن آنها اهمیت اساسی دارد (مانند قطعات شمشیری در راه پله ها، پاگرد پله ها و
11. پیاده سازی نماهای پیچیده از نظر طراحی و یا نماهایی که با مصالح خاص پیش ساخته پازلی اجرا میشوند

وظایف نقشه بردار از دیدگاه سازمان FIG

یک نقشه بردار، شخصی متخصص با تحصیلات دانشگاهی و مهارت فنی است که یک یا بیشتر از یک فعالیت ذکر شده در ذیل را انجام می دهد:

1. تعیین ، اندازه گیری و نمایش زمین، عوارض سه بعدی، نقاط صحرایی و گذرگاه ها
2. گردآوری و تفسیر اطلاعات زمینی و اطلاعات جغرافیایی مربوط به آن
3. استفاده از اطلاعات فوق الذکر برای برنامه ریزی و اداره مؤثر زمین، دریا و یا ساختارهای موجود در آن
4. تحقیق درباره تکنیکهای ذکرشده در بالا و توسعه آنها

وظایف تخصصی یک نقشه بردار ممکن است شامل یک یا بیش از یکی از فعالیتهای ذیل باشد که برروی زمین و یا زیر یا بالای سطح زمین یا دریا اتفاق افتد و در ارتباط با مهارت های دیگر انجام شود.

1. تعیین اندازه و شکل زمین و سنجش کلیه داده های مورد نیاز برای مشخص نمودن اندازه ، موقعیت، شکل و عوارض هر قسمت از زمین و نمایش تغییرات ایجاد شده در آن
2. موقعیت یابی اشیاء در مکان و زمان مانند موقعیت یابی و نمایش عوارض فیزیکی، ساختارها و کارهای مهندسی در رو، بالا یا زیر سطح زمین
3. توسعه، آزمایش و تنظیم سنسورها، وسایل و سیستمها برای مقاصد فوق الذکر و دیگر مقاصد نقشه برداری
4. جمع آوری و استفاده از اطلاعات مکانی از فاصله نزدیک، تصاویر هوایی و ماهواره ای و اتوماسیون این مراحل
5. تعیین موقعیت مرزهای زمین اعم از عمومی یا شخصی، شامل مرزهای ملی و بین المللی و ثبت آنها با مجوز مناسب
6. ایجاد و اداره سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) و جمع آوری، ذخیره، تحلیل، مدیریت، نمایش و توزیع داده ها
7. تحلیل، تفسیر و تلفیق عوارض و پدیده های مکانی در GIS ، شامل به تصویر کشیدن و ارتباط چنین داده هایی در نقشه ها، مدل ها و وسایل رقومی سیار
8. مطالعه محیط طبیعی و اجتماعی، سنجش منابع زمینی و دریایی و استفاده از چنین داده هایی در برنامه ریزی توسعه شهری، روستایی و منطقه ای
9. برنامه ریزی، توسعه و بازتوسعۀ ملک ، چه به صورت شهری یا روستایی و چه به صورت زمین یا ساختمان
10. ارزیابی ارزش و مدیریت ملک، چه به صورت شهری یا روستایی و چه به صورت زمین یا ساختمان
11. برنامه ریزی، سنجش و مدیریت کارهای ساختمانی از جمله تخمین هزینه ها
12. برای انجام فعالیتهای گفته شده، نقشه برداران باید جنبه های قانونی، اقتصادی، محیطی و اجتماعی مؤثردر هر پروژه را مدنظر داشته باشند.

وظایف نقشه بردار در پروژه راهسازی چیست؟

۱ -تهیه گزارش روزانه نقشه برداری

۲- تحویل لیست ایستگاه های مختصاتی مسیر

۳- پیمایش مسیر و کنترل ایستگاه ها و اعلام نتایج در زمان کمتر یک ماه از تحویل زمین به پیمانکار

۴- مطالعه اسناد مناقصه، بررسی نقشه های تیپ بخصوص مقطع تیپ و بررسی نقشه های مسیر شامل پلان، پروفیل طولی و عرضی

۵- حفاظت از ایستگاه ها و انتقال ایستگاه های کمکی در حد لازم

۶- پیاده نمودن نقشه های جانمایی کارگاه و برداشت وضع موجود مثل کانکس و ساختمان و …

۷- برداشت زمین طبیعی محل معدن قرضه خاک

۸- برداشت زمین طبیعی محل معدن سنگ شکن چه مصالح رودخانه ای و چه مصالح کوهی

۹- شروع به برداشت توپوگرافی مسیر بر اساس پیکه های مسیر

۱۰- برداشت محل آبروهای مسیر جهت ترسیم نقشه های آبرو و همچنین برداشت موانع مسیر

۱۱- کیلومترگذاری و مشخص نمودن محل جهت نصب تابلو کیلومتر هر ۱۰۰ متر یا ۲۰۰ متر از مسیر

۱۲- مشخص نمودن و علامت گذاری آکس مسیر محل سرترانشه ها جهت خاکبرداری و پاشنه ها جهت خاکریزی و دکوپاژ مسیر

۱۳- کنترل لایه های خاکریزی بر اساس ارتفاع با تشکیل جدول و نمودار ترجیحاً برای دو عرض چپ و راست جاده

۱۴- کنترل ارتفاع لایه های خاکریزی جهت تغییر مشخصات لایه ها بر اساس نوع و تراکم و تحویل سطح نهایی راکفیل

۱۵- کنترل خاکبرداری و خاکریزی در حین عملیات اجرا

۱۶- پیاده نمودن نقشه بچینگ و سنگ شکن و کارخانه آسفالت

۱۷- مشخص نمودن نقاط چالهای انفجاری

۱۸- پس از چک نمون نقشه آبروها و پل ها از لحاظ طول و ارتفاع اقدام به پیاده نمودن نقشه پی و گچ ریزی و برداشت مشترک

۱۹- انتقال ایستگاه جهت برداشت جاده های دسترسی به مسیر

۲۰- در صورت نیاز برداشت زمین طبیعی جهت توپوگرافی و طرح جاده های دسترسی به مسیر

۲۱- برداشت جاده های دسترسی و تعیین حجم عملیات

۲۲- کنترل پی خاکبرداری شده آبرو یا پل از لحاظ ابعاد و جانمایی و درج علامت ارتفاع روی پی جهت سطح نهایی بتن

۲۳- ارائه خط قالب با توجه به گوشه های کوله و دستک آبرویا پل

۲۴- کنترل قالب و ارائه خط تراز روی لوله و دستک در قالب و تحویل به مهندس ناظر

۲۵- کنترل قالب شناژ روی لوله و ارائه خط تراز بتن کنترل پوشش بتن روی آرماتور و تحویل به ناظر

۲۶- تنظیم صورت جلسه آبرو یا پل

۲۷- کنترل سطح دال آبرو یا پل

۲۸- ارائه خط داخلی قرنیز آبرو یا پل و کنترل تا مرحله نهایی بتن ریزی

۲۹- برداشت ازبیلت پل و ترسیم شکل آن

۳۰-کنترل نقشه دیوارهای حایل و پیاده نمودن

۳۱- کنترل ارتفاع بتن ریزی پی دیوار حایل

۳۲- ارائه نقاط دیوار با استفاده از چاک لاین و… روی بتن پی

۳۳- کنترل دیوار از لحاظ ضخامت و آفست آن با توجه به ارتفاع نسبت به آکس جاده

۳۴- کنترل ارتفاع سطح نهایی دیوار و …

۳۵- مشخص نمودن محل شمع های پل های بزرگ

۳۶- انجام کلیه عملیات پلهای بزرگ که ذکر تک تک موارد آن از حوصله بنده خارج است

۳۷-در صورت وجود تونل دهها مورد به این موارد اضافه خواهد شد که از حوصله بنده خارج است

۳۸- برداشت ازبیلت ماهانه عملیات خاکبرداری و خاکریزی همراه با محاسبه حجم عملیات و ارائه تمام نقشه هاو جدول احجام

۳۹- برداشت دپو مصالح بچینگ و سنگ شکن همراه با تعیین حجم بر اساس نوع مصالح

۴۰- برداشت معدن قرضه خاک و معدن سنگ شکن و تعیین حجم خاکبرداری

۴۱- میخ کوبی جهت عملیات خاکریزی و روسازی

۴۲- برداشت سطح نهایی خاکبرداری و ارائه جدول و همچنین براشت مشترک هر لایه از سابگرید و روسازی و تنظیم جداول اکسل

۴۳- در صورت بروز حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله و… برداشت و تعیین حجم عملیات جهت جبران خسارت از طرف بیمه و کارفرما

۴۴- تنظیم صورتجلسات متفرقه

۴۵- مشخص نمودن و رنگ زدن انتهای آسفالت جاده جهت آغاز عملیات آسفالت

۴۶- نقطه کذاری روی باند آسفالت جهت خط کشی

۴۷- تعیین محل تابلوها براساس کیلومتر جاده و فاصله از آکس محور

۴۸- برداشت ازبیلت نهایی و تحویل جاده با توجه به نقشه های مصوب به کارفرما

۴۹- نظارت بر اجرای دقیق کلیه مراحل اجرا براساس نقشه ها ی مصوب و دستور کارهای ابلاغی

۵۰- نقشه برداری در تمام زمینه ها دارای نکات ریز و غیر قابل پیش بینی نشده ای هست که در حین کار با آن مواجه خواهید شد

شغل نقشه برداری سد-واحد دفتر فنی

وظایف دفتر فنی نقشه‌ برداری

1. استخراج اطلاعات نقشه‌‌های سازه‌های اجرایی به اطلاعات مورد نیاز نقشه‌بردار سایت جهت پیاده کردن آن بصورت X و Y و Z و طول و ارتفاع؛
2. گرفتن اطلاعات از نقشه‌بردار سایت، شامل برداشت‌های نقشه‌برداری که بصورت مشترک با نماینده نظارت برداشت می شود، تبدیل آنها به لیست مختصات و تایید از دستگاه نظارت، جهت محاسبه کلیه احجام اجرایی مرتبط با برداشت‌های نقشه‌برداری مانند بتن پرکننده کف و دیواره‌ها و پروفیله و پیش برشی و … و همچنین تهیه As Built‌های موجود و … می‌باشد که مراحل امور فوق به اختصار شرح داده می‌شود.
3. بررسی و مقایسه زمین طبیعی اولیه که از طرف مشاور ارایه شده است با وضعیت موجود و برداشت آن قسمتی از زمین که با نقشه ارایه شده مغایرت داشته و تشکیل سطوح مربوطه و مچ کردن این سطوح با زمین طبیعی اولیه مشاور و تایید آن از دستگاه نظارت؛
4. این واحد برای حداقل رساندن محاسبات نقشه‌برداری در سایت کلیه مقاطع ارایه شده از مشاور را خصوصا” در مورد سرریز بدنه سد برای حفاری بررسی کرده و پلان و مقاطع را با اطلاعات کامل X و Y و Z و فاصله از محور رسم می نماید. در ضمن برای جلوگیری از خطای محاسبات، این اطلاعات را به مشاور داده و آنها پس از بررسی، از این به عنوان مبنای کنترل نقشه‌برداری استفاده می‌نمایند. بعد از اینکه نقشه‌بردار نظارت بر صحیح بودن اطلاعات صحه گذاشت این مقاطع و پلان به واحد اجرایی و نقشه‌بردار مستقر در سایت داده می شود تا طبق این اطلاعات سر ترانشه و کنترل شیب و کنترل حفاری را انجام دهد؛
5. محاسبه شبکه نقاط اصلی و تایید از دستگاه نظارت؛
6. تشکیل سطح توپوگرافی از محل انفجار با مشخص کردن خط پروژه جهت تعیین عمق چاهها؛
7. محاسبه احجام پر کننده کلیه سازه ها؛
8. محاسبه احجام طبقه بندی سرریز، بدنه سد، سایر سازه‌ها ، … با ارائه مقطع که در هر مقطع خطوط زمین طبیعی و سنگ غیر انفجاری و سنگ انفجاری و حفاری و پروژه با اطلاعات فاصله و ارتفاع تک تک نقاط نمایش داده می شود . در این قسمت از کار، از اطلاعات سنگ غیر انفجاری و سنگ انفجاری از برداشت مشترک زمین شناسی استفاده می شود؛
9. کنترل عملیات خاکی تا رسیدن به خط پروژه : واحد دفتر فنی با توجه به برداشت‌های نقشه برداری ‌هر دو هفته یک بار چند مقطع از محل حفاری را رسم می نماید که در آن مقطع خط پروژه ، خط حفاری وضع موجود نمایش داده می‌شود، این مقاطع بیشتر برای مدیران و مسئولان اجرایی رسم می شود؛
10. حاسبه مصالح پایکار سنگ شکن از اطلاعات نقشه برداری در هر ماه و ارائه احجام آن به امور قرارداد‌ها؛
11. محاسبه احجام از خاکبرداری، سنگبرداری سرریز و بدنه سد در هر ماه به همراه مقاطع و پلان به تفکیک خاک، سنگ غیر انفجاری و سنگ انفجاری جهت صورت وضعیت ماهیانه و تایید آن توسط نقشه بردار نظارت؛
12. محاسبه احجام اجرایی خاکریزی بدنه سد از قبیل حجم رس، فیلتر،  ریپ رپ و بالاست؛
13. کنترل عملیات خاکریزی بدنه سد: واحد دفتر فنی با توجه به برداشت‌های نقشه‌برداری هر هفته یکبار چند مقطع از محل خاکریزی را رسم می نماید که در آن مقطع خط پروژه خاکریزی و خط خاکریزی وضع موجود نمایش داده می‌شود. این مقاطع بیشتر برای مدیران و مسئولین اجرایی رسم می‌شود. در ضمن محاسبه حجم خاکریزی هر هفته انجام می‌شود؛
14. محاسبه احجام رویه‌برداری معادن؛
15. محاسبه مختصات گمانه‌های تزریق جهت ارایه به نقشه‌بردار مستقر در سایت؛
16. محاسبه احجام معادن؛
17. همکاری با واحد هیدرومکانیکال جهت استخراج اطلاعات نقشه‌برداری از نقشه‌های هیدرومکانیکال و سازه‌های مرتبط؛
18. محاسبات احجام اجرایی (سطح پروفیله ، پیش برشی، پر کننده ، تمیز کاری ،سنگبرداری دستی ، بتن اصلی و غیره) کلیه سازه‌ها که در تماس با سنگ بوده از قبیل تونل آبگیر، شفت، دیوارها، سامپ‌ها، کل سرریز و غیره؛

نتیجه اینکه ما حصل تلاش دفتر فنی نقشه‌برداری ارایه کلیه مدارک و مستندات نقشه‌برداری و تهیه دقیق احجام اجرایی جهت صورت وضعیت قطعی می باشد.

نقشه برداری و کاربرد در معدن

شغل نقشه برداری معدن یکی از شاخه های علم مهندسی نقشه برداری است که در استخراج و اکتشاف معادن، ایجاد تونل راه سازی و انتقال آب از آن استفاده می شود .برای نقشه برداری معدن و تونل نیاز به دقت بالایی وجود دارد که تیم مجرب طرح گراد سپاهان در این زمینه به خوبی فعالیت می کنند. از جمله وظایف نقشه بردار معدن این است که خطرات احتمالی محل های انفجار و ریزش را تشخیص دهد .

مراحل کلی تهیه نقشه از زیر زمین در نقشه برداری معدن

1. شناسایی نقاط ثابت شبکه های ژئودتیک روی زمین نزدیک به دهانه معادن و تونل ها و چاه ها و راه های ورودی به زیر زمین.
2. پیاده کردن نقطه دهانه تونل به روش تقاطع یا پیمایش و تعیین دقیق مختصات آنها از مختصات نقاط ثابت شبکه.
3. انتخاب نقاط پیمایش زیرزمینی داخل تونل ها وگالری ها در محل های مناسب (نقاط اصلی و رفرانس سقفی یا کفی).
4. انجام پیمایش جهت انتقال مختصات از نقاط ثابت سطح زمین به نقاط (ایستگاه های) زیرزمینی.
5. انجام تراز یابی نقاط تحت الارضی جهت تهیه پروفیل های طولی کف و سقف و همچنین تهیه مقطع تونل.
6. انجام برداشت های لازم از هر یک از ایستگاه های زیرزمینی جهت تهیه نقشه های مورد درخواست (مثل نقشه پلان زیرزمین).
7. در پیمایش زیرزمین باید سعی شود که اضلاع زوایا نزدیک به 180 درجه را تشکیل ندهند چون این کار باعث می شود برای بدست آمدن مختصات دچار خطا و اشتباه مختصاتی شویم.

برای آگاهی از امنیت بخش های مختلف معدن و تونل ،نیاز به نقشه برداری معدن است که این نقشه برداری با نقشه برداری سطحی فرق های زیادی دارد زیرا در معدن هم فضا بسته تر است و هم نور کافی وجود ندارد و محیط مناسبی برای کار نیست.نقشه برداری در معدن و تونل به دقت و تلاش بالایی نیازمند است.

از دستگاه و نرم افزارهای مختلفی برای نقشه برداری در معدن و تونل استفاده خواهد شد و نقشه بردار نیز وظایفی در این رابطه خواهد داشت. در این نوع نقشه برداری از اسکنر که روشی جدید است در پروژه های معدن استفاده خواهد شد تا سرعت کار بالا رود و خطرات احتمالی کمتر شود. نقشه برداری معدن و تونل موجب ایجاد شغل هایی نظیر نقشه بردار معدن و تونل شده است؛  که این شغل در حوزه های زیر مشغول به فعالیت است:

1. فاصله یابی مستقیم
2. فاصله یابی غیر مستقیم
3. اندازه گیری زاویه معادن
4. اندازه گیری ارتفاع در معدن و تونل
5. برداشت عوارض
6. ترسیم نقشه و تعیین مسیر
7. کنترل پیشروی تونل

داوطلبان ورود به این رشته می بایست علاقه کافی به دروس هندسه ، مثلثات ، فیزیک ، آمار و احتمالات دبیرستان داشته باشند. پایه و اساس این رشته مباحث تئوریک ریاضی و هندسی است ، تا جایی که رشته مهندسی نقشه برداری به مهندسی هندسه شهرت دارد.

افرادی که توانایی تحلیل چند معیاره و درک نسبتا عمیقی از مباحث فیزیکی مذکور دارند و بتوانند با استفاده از ابزار هایی که علم ریاضیات در اختیارشان می گذارد مسائل فیزیکی دنیای واقعی را بررسی و تحلیل کنند.

البته واضح است که این توانایی ها طی دوران تحصیل دانشگاهی در افراد ایجاد می شود و اگر فردی علاقه کافی در مباحث مذکور را در خود می بیند یقینا با تلاش و پشتکار می توانند استعداد و علاقه خود را در محیط دانشگاه به شکوفایی برساند.

دانشجویان این رشته می بایست درک و علاقه کافی به تفکر الگوریتمیک و زبان های برنامه نویسی داشته باشند. همچنین در بعضی زمینه های کاری آن داوطلبان باید علاقه مندی و آمادگی جسمانی لازم برای کار در محیط های بیرون از شهر و زمین های در حال ساخت داشته باشند .

مطابق انتظار در مقطع کارشناسی اکثر گرایش ها و درس های این رشته نیازمند کار با نرم افزار های مانند :Civil3D , ArcGIS  و همچنین زبان های برنامه نویسی مانند C++ ، MATLAB ، SQL و … است.

رشته مهندسی نقشه برداری شامل حدود 142 واحد درسی در طول دوره کارشناسی است.

گرایش های مهندسی عمران-نقشه برداری

اکنون دانشگاه های مطرح سطح کشور برای پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی گرایش ها را از هم تفکیک نمی کنند و دانشجویان مهندسی نقشه برداری می توانند دروس اختیاری را متناسب با گرایش مد نظرشان برای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری انتخاب کنند

با توجه به گستردگی فراوان رشته مهندسی نقشه برداری، کسی که می خواهد جایگاه های شغلی مهم و تخصصی را کسب کند، می بایست به تناسب تخصص مورد نیاز، در دوره کارشناسی ارشد و دکتری نیز تحصیل کند.

• مهندسی نقشه برداری – سنجش از دور
• مهندسی نقشه برداری – سیستمهای اطلاعات جغرافیایی
• مهندسی نقشه برداری – فتو گرامتری
• مهندسی نقشه برداری – ژئودزی
• مهندسی نقشه برداری – ژئودزی گرایش هیدروگرافی

بازار کار نقشه برداری بعد از فارغ التحصیلی

دانش‌آموختگان مهندسی نقشه‌ برداری در هر مقطعی اعم از کاردانی ، کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری و … به سرعت جذب بازار کار می‌شوند. به دلیل اهمیت این رشته در کارهای عمرانی و محاسبات فراوان ریاضی و تئوری های پیشرفته خطاها ، کسب توانایی کار و فعالیت در این رشته نیازمند سخت کوشی و تلاش فراوان است.

از این رو مرسوم است که دانشجویان این رشته حتی در هنگام تحصیل نیز با پیشنهادات کار متعددی مواجه می‌شوند. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ، وزارت راه و شهرسازی ، شرکت نفت ، سازمان آب و فاضلاب ، سازمان بنادر و کشتیرانی ، سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ، سازمان نقشه‌برداری کشور ، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، شهرداری هاو شرکت های مشاوره و پیمانکاری کارهای عمرانی از جمله محل‌های جذب فارغ‌التحصیلان این رشته‌ است. مهندسی نقشه برداری یکی از رشته های اصلی در سازمان نظام مهندسی است.

می توان گفت یکی از توفیقات اجباری مهندسی نقشه برداری نسبت به سایر رشته های مهندسی تعداد کم دانشگاه هایی است که این رشته را ارائه می دهند و به تبع آن تعداد به نسبت کم فارغ التحصیل این رشته است ، که باعث می شود در شرایط فعلی ، مهندس های نقشه بردار وضعیت نسبتا بهتری داشته باشند

وضعیت مهندس نقشه بردار در جهان

نقش مهندسین نقشه بردار در انجام پروژه های مختلف در جهان انکار ناپذیر است و محصولات نقشه برداری و تحلیل های مهندیسن نقشه بردار جزئی جدا نا شدنی در انجام بسیاری از پروژه های ساخت و تحقیقاتی است. علاوه بر فعالیت های عمرانی ، مهندسی ژئوماتیک در بحث محیط زیست که اکنون به بحران محیط زیست تبدیل شده است ، نقش بسزایی در تحلیل وضعیت موجود و همچنین ارائه طرح های پیشنهادی و نظارت بر اجرای آن ها دارد.

علم و تکنولوژی در حال تحول و پیشرفت است، مهندسی نقشه برداری نیز همانند سایر رشته ها از این قاعده مستثنی نیست و روز به روز در حال بروز رسانی است. این بروز رسانی از لحاظ علمی و همچنین در عرصه های  نرم افزاری و تجهیزاتی است.در حال حاضر در سطح جهان و کشور های پیشرفته، هدف در پروژه های نقشه برداری این است که همزمان با افزایش دقت در انجام پروژه وداده های به دست آمده ؛ سرعت انجام پروژه ها نیز افزایش یابد.

معرفی رشته نقشه برداری

تاریخچه ی مهندسی عمران به اصطلاح Civil engineering به قرن هجدهم باز می‌گردد. در آن زمان مهندسی عمران در مقابل مهندسی طراحی Military engineering قرار داشت. اصطلاحی که به همه ی امور مهندسی که به مسایل ساخت و ساز بناهای دست ساز بشر باز می‌گشت. مانند سدها، ساختمان ها، پل‌ها و کانال‌ها گفته می‌شد. البته طی گذشت سال های متمادی و با پیشرفت علم و تخصصی شدن علوم، به مرور علوم مختلف، از جمله مکانیک Civil engineering جدا شده اما این اصطلاح هم چنان نام خود را برای عمران حفظ مهندسی کرد.

در کشور ما نیز این رشته تا قبل از انقلاب فرهنگی به نام ” مهندسی راه و ساختمان” معروف بود. اما بعد از انقلاب فرهنگی عنوان “مهندسی عمران” برای آن در نظر گرفته شد. زیرا عنوان “عمران” به اصطلاح Civil engineering نزدیک تر است.

هدف از تشکیل رشته نقشه برداری

هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه‌های مختلف عمرانی در زمینه‌های ساختمانی ، راه‌سازی ، پل‌سازی ، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب و … مسوولیت طرح ، محاسبه و اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند. مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش و نیروگاههای برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد.

مهندسی عمران طیف بسیار وسیعی از کارها را در بر می‌گیرد. یعنی اگر بخواهیم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سیلو و یا شبکه‌های فاضلاب بسازیم در آغاز به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن یک اصل در مهندسی عمران است.

پروژه های نقشه برداری بعد از فارغ التحصیلی

فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند پس از پایان تحصیلات، مسوولیت های متفاوتی نظیر طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرای طرحهای مختلف عمرانی را به عهده گیرند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

-محاسبه ، ساخت و اجرا و تا حدودی طراحی ساختمانهای مختلف مسکونی، اداری و صنعتی اعم از آجری، بتنی و فولادی، نظیر ساختمانهای مسکونی ویلایی، چندطبقه، آپارتمانها و برجهای بلند و همچنین کارهای ساختمانی اداره‌ها، مدرسه‌ها، بیمارستانها ، کارخانه‌ها و مراکز صنعتی، ساختمانها و مراکز ورزشی ، تالارهای اجتماعات و … .

-طراحی ، محاسبه و اجرای راهها و جاده‌های مختلف ارتباطی داخل و خارج شهرها و روستاها اعم از : راههای شوسه، راههای آسفالته، بزرگراه ها و نیز راه‌آهن (شامل مسیریابی ، پیاده کردن مسیر ، زیرسازی و روسازی)

-ساخت و اجرا و در مواردی طراحی و محاسبه انواع پلهای بتنی و فلزی با دهانه‌ها و ابعاد و شکلهای متفاوت نظیر: پلهای داخل شهری و روگذرها، پلهای خارج شهری و جاده‌ها.

-اجرای سدهای مختلف خاکی و بتنی و نیز بندهای انحرافی و سایر تاسیسات وابسته نظیر تونل یا کانال انحراف آب رودخانه (جهت اجرای عملیات کارگاهی در ضمن ساخت سد)، تاسیسات آبگیری از سد و کنترل ارتفاع آب در پشت سد و …

-اجرای کارهای مربوط به ساماندهی رودخانه‌ها.

-طراحی ، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع کانالهای تحت فشار و یا کانالهای با سطح آزاد آب که به منظور انتقال آب از سدها و دریاچه‌ها و … برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعتی به منطقه‌های مورد نیاز و نیز جهت انتقال آب از تصفیه‌خانه‌های آب به مخازن آب و از آن‌جا به مناطق مصرف، ساخته می‌شوند.

-ساخت تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب شامل: ساختمانها و تاسیسات مربوط، محوطه‌سازی و …

-طراحی ، محاسبه و ساخت شبکه‌های آب‌رسانی به منطقه‌های شهری و روستایی جهت تامین آب شرب مورد نیاز افراد و تاسیسات مربوط نظیر: مخازن آب، لوله‌کشی ، انشعابات و … .

-طراحی ، محاسبه و ساخت شبکه‌های جمع‌آوری و دفع آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی در خیابانها و سایر منطقه‌های شهرها و شهرکها و همچنین شبکه‌های جمع‌آوری و دفع فاضلابهای خانگی و صنعتی و انتقال آنها به خارج از شهر و تصفیه‌خانه‌ها.

-انجام بسیاری از کارهای نقشه‌ برداری که برای کارهای ساختمانی مختلف نظیر: راه‌سازی، سدسازی، و … مورد نیاز است؛ و همچنین تا حدودی کارهای نقشه‌کشی طراحی و معماری.

گرایش عمران- نقشه برداری یا surveying

همان طور که برای داشتن یک زندگی موفق باید برنامه ریزی کرده و طرح و نقشه شخصی داشت، برای انجام یک کار عمرانی که گاه چندین سال به طول می‌انجامد، باید نقشه برداری کرد و اطلاعات دقیقی از ابعاد مکان ساخت سازه ی مورد نظر به دست آورد. برای مثال در هنگام نصب دکل های مخابراتی در آغاز باید مسیر دکل گذاری و فواصل بین دکل ها، به یاری نقشه برداری تعیین شود و سپس دکل های مورد نظر را نصب کرد.

رشته ی نقشه برداری با جغرافیا و سنجش از راه دور، ارتباط نزدیکی دارد برای مثال وقتی مهندس نقشه برداری برای تهیه ی نقشه از ماهواره کمک می‌گیرد، به رشته ی سنجش از راه دور نزدیک می‌شود. هم چنین نقشه برداری در دو رشته عمران وجغرافی بسیار به یکدیگر نزدیک است و تفاوت این دو بیشتر در این است که در جغرافیا از نقشه برای تهیه ی اطلس های جغرافیایی استفاده می‌شود، اما در مهندسی عمران از نقشه برداری برای برنامه ریزی و طرح های عمرانی استفاه می‌شود.

توان مندی‌ها لازم در نقشه برداری و عمران

مهندس نقشه بردار باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با جمله سایرین باشد. چون رشته مهندسی نقشه بردارییک رشته نقشه برداری گروهی است. یعنی متخصص ژئوماتیک در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد.

با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارایه می‌گردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه‌های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی ، قدرت تجزیه و تحلیل ، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد. رشته مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری و آزمایشگاهی است. در این میان عده‌ای از مهندسین جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند .

برای برنامه‌ریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌ای نیز جذب بعد نظری و آزمایشگاهی مهندسی می‌شوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی ، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند. کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد. شایان ذکر است که بسیاری از کارها و طرحهای عمرانی در خارج از محیطهای شهری بوده و فعالیت نسبتا زیادی را می‌طلبد لذا داوطلب این رشته باید علاقمند به کارهای عمرانی بوده و توانایی کار در محیطهای پرجمعیت را داشته باشد.

درس های مهم رشته نقشه بردای

ضرایب و عنوان درس های اختصاصی رشته ی مهندسی عمران در آزمون سراسری به شرح زیر است:

ریاضیات:4، فیزیک مکانیک (فیزیک):3، شیمی:1، درس های فنی:2 ضرایب درس های فنی برای دارندگان دیپلم های هنرستان های فنی و حرفه ای و کشاورزی نظام قدیم آموزش متوسطه لحاظ خواهد شد.

گرایش های تحصیلات تکمیلی

مدیریت گروههای اجرایی در عملیات نقشه‌برداری ، طرح و برنامه‌های سیستم نقشه، محاسبات و برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف فنی نقشه‌برداری، تدریس و آموزش در دوره کاردانی (پس از طی دوره مربوط به تعلیم و تربیت)

امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد کارشناسی ارشد در داخل و در سطوح بالاتر در خارج از کشور موجود است. سازمان نقشه‌برداری وزارت برنامه و بودجه ، وزارت راه و ترابری ،‌ وزارت نفت ، سازمان آب ، سازمان بنادر و کشتیرانی،‌ اداره جغرافیایـی ارتش و سپاه و بخش خصوصـی و … از جمله محلهای جذب فارغ‌التحصیلان این رشته است.

آینده شغلی و بازارکار نقشه برداری

مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌کنند. وزارت‌خانه‌های مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، جهاد سازندگی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراکز دولتی و خصوصی نظیر : وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش ، کشاورزی ، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها و … به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند.

علاوه بر آن ، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی ، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته عمران را استخدام می‌کنند.

اصولا مهندس عمران-نقشه برداری شانس کاری زیادی دارد چون در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند: راهها ، پل‌ها ، سدها ، سازه‌های دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله‌، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژه‌های فوق می‌پردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.

البته باید توجه داشت که هر دانشجوی مهندسی عمران نمی‌تواند فرصت‌های شغلی خوبی داشته باشد. بلکه باید در دوران تحصیل به دنبال پژوهش ، تحقیق و یادگرفتن باشد نه این که تنها واحدهای دانشگاهی را پاس کند و یا حتی به فکر یک معدل خوب دانشگاهی باشد. چون شرکتهای عمرانی خصوصی و دولتی به دنبال یک نیروی کارآمد هستند نه یک شاگر اول دانشگاه .

وضعیت آینده رشته نقشه برداری در ایران

چندسال پیش که برای مترو کارشناسان ژاپنی آمده بودند، یکی از آنها گفته بود تهران ده بزرگی است چرا که خیلی از سیستم‌های شهری را ندارد. این نشان می‌دهد که برای پیشرفت و توسعه، ما به کارهای زیربنایی مثل راه، مترو و تاسیسات شهری بسیار نیازمندیم. برای مثال امکان ندارد که کشوری پیشرفت کند اما سیستم ترابری و حمل و نقل آن به طور کامل درست نشده باشد؛ کاری که بخش اصلی آن بر عهده مهندسین عمران است.

وقتی کسی صحبت از سازندگی می‌کند اولین چیزی که به ذهن هر کس می‌رسد پل، سد، کارخانه و کارگاه است که ساخت بنای همه اینها بر عهده مهندسین عمران است و به همین دلیل فرصت‌های شغلی این رشته در همه جای دنیا بسیار زیاد است. در کشور ما نیز که فعالیت‌های عمرانی 30 تا 40 درصد کل بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهد، بازار کار یک مهندس عمران از مهندسین رشته‌های دیگر بیشتر است. بویژه این که کشور ما بعد از انقلاب در زمینه مهندسی عمران رشد زیادی داشته است. با توجه به روند رو به رشد ساخت و ساز بناهای شهری در ایران و احتیاج به مسکن و ساختمان به نظر می‌رسد بازار کار این رشته همچنان پویا و پرتحرک باشد.

آینده رشته نقشه برداری

با توجه به نکات مذکور باید گفت که دانشجویان رشته مهندسی نقشه برداری باید به دو مسئله مطالعات تئوریک و مشاهدات عملی توجه بسزا داشته و در عین حال نظر به گسترش تکنولوژی های نو، توفیق در مطالعه و کار با نرم افزارهای بی شمار موجود در این رشته و اینترنت یکی دیگر از کلیدهای موفقیت دانشجویان می باشد.

در حال حاضر یکی از خصوصیات منحصر به فرد گرایش تحصیلی ژئودزی و ژئوماتیک آن است که این رشته تمامی خواسته‌ها و سلایق تئوریک و عملی دانشجویان خود را ارضا خواهد کرد. شایان ذکر است جایگاه کنونی رشته نقشه‌برداری از حیث تئوری و عملی در کشور، قابلیت رقابت با مسائل روز دنیا را دارد به شرط آن که در زمینه‌های عملی و کاربردهای مختلف نیز زمینه‌های فرهنگی لازم برای ارجاع کار به فارغ التحصیلان مهندسی نقشه برداری کشور، فراهم شود

تقسیم‌بندی شاخه های نقشه برداری

نقشه‌برداری زمینی

این نقشه‌برداری که به منظور تهیه‌ی نقشه از سطح خشکی‌ها صورت می‌پذیرد، بخش‌های زیر را در بردارد:

نقشه‌برداری توپوگرافی: در زمان تهیه‌ی نقشه از یک منطقه در صورتی که جدا از عوارض سطحی مانند ساختمان، جاده، میدان و…، پستی و بلندی نیز در آن منطقه موجود باشد، از این نوع نقشه‌برداری بهره‌ می‌گیرند. همزمان با تعیین موقعیت مسطحانی نقاط (X و Y)، موقعیت ارتفاع نیز تعیین می‌گردد (Z نقاط هم بدست می‌آیند) و به منظور نمایش ارتفاعات، منحنی‌هایی تحت عنوان «منحنی میزان» استفاده می‌شود که البته در بحث فعلی ما جایی ندارد. در این نوع نقشه‌برداری، نقشه‌های توپوگرافی تهیه می‌شوند که دارای کاربردهای فراوانی هستند؛ از جمله اینکه بر روی این نقشه‌ها می‌توان در هر جهتی شیب زمین را تعیین نمود و حجم خاک و دیگر مصالح ساختمانی را در اجرای ساختمان‌ها و راه‌سازی و مسطح‌سازی اراضی برآورد کرد. در دو شکل بعد، دو نمونه از این نقشه‌ها نمایش داده شده است.

نقشه‌برداری ثبتی

در نقشه‌برداری ثبتی، نقشه‌هایی تهیه می‌شود که آن‌ها را کاداستر نیز می‌نامند. با توجه به اینکه زمین به عنوان ماده‌ی خام کلیه‌ی ثروت‌های دیگر از پرارزش‌ترین منابع برای انسان‌ها محسوب می‌شود، برای حفظ محیط و محدوده‌ای به نام «ملک» که مردم در قالب برخی مقررات و محدودیت‌ها در آن زندگی یا فعالیت کرده‌اند، روش‌هایی مورد استفاده قرار گرفته است.

نخستین روش‌ها نزدیک به 3000 سال قبل از میلاد، در مصر باستان به منظور اندازه‌گیری زمین برای اخذ مالیات، استفاده شده است. در روزگار قدیم ثبت املاک و مستغلات به صورت دست‌خط‌هایی بین مردم رد و بدل می‌شد و به تدریج در این مورد تحولاتی به وجود آمد. طبق قوانین مشخص پس از منطقه‌بندی زمین‌ها، این مناطق به شهر و شهرستان و بخش و قریه تقسیم‌بندی شده و شماره‌گذاری‌هایی برای آن‌ها انجام شده است.

مثلاً هر قریه تحت یک شماره‌ی اصلی و اجزای آن با شماره‌های فرعی مشخص و ثبت گردیده و این شماره‌گذاری‌ها به شهرستان و شهر تعمیم داده شده و اساس و بنای شناخت املاک و تشکیل پرونده‌ها قرار گرفته است. در ایران و در حدود سال 1310، سازمانی تحت عنوان ثبت املاک تحت نظر دستگاه قضایی کشور به منظور نظم بخشیدن به وضعیت مالکیت‌های غیرمنقول، تأسیس شد و به تدریج با تشکیل صدها اداره در نواحی مخلتف کشور، کار خود را آغاز کرد.

یکی از مشکلات موجود در زمینه‌ی مالکیت اموال غیرمنقول در کشورهایی مثل ایران، عدم تعیین موقعیت دقیق این نوع اموال اعم از زمین‌های مزروعی و مسکونی و ساختمان‌ها و بعدها آپارتمان‌ ها بوده است. شاید یکی از دلایل و انگیزه‌هایی که موجب شده ثبت املاک در اغلب کشورها به صورت سازمانی تحت نظر یکی از ارگان‌های قضایی پایه‌ریزی شود، آن است که غالب دعاوی دادگستری‌ها را مسائل مرتبط به مالکیت و عوارض ناشی از آن تشکیل می‌دهد.

کاداستر در نقشه برداری ثبتی

در گذشته مورد استناد کارشناسان ثبت و مقامات قضایی در زمینه‌ی دعاوی مذکور، مدارک و پرونده‌هایی بودند که برپایه‌‎ی صحبت‌های مطلعان محلی راجع به حدود و ثغور املاک تنظیم شده بود؛ اما این مدارک با گذشت زمان دچار تحول و دگرگونی گردید و از رهگذر آن، حتی جنایت و آدم‌کشی و نزاع جمعی میان افراد دو ده یا ساکنان دو خانه به وجود آمده است.

ضوابط عینی و ریاضی برای ثابت کردن نظریات وجود نداشت و آگاهانه یا ناخودآگاهانه سلایق فردی در چگونگی قضاوت تأثیر می‌گذاشت و این خود مشکلاتی را به وجود می‌آورد. در سال 1334 به علت مشکلات مذکور در بخشنامه‌ای، صدور سند مالکیت بدون نقشه‌برداری و ذکر مساحت و متراژ اضلاع ممنوع اعلام گردید.

اجرای چنین بخشنامه‌ای که بدون توجه به عدم وجود نقشه‌های مبنایی برای مملکت و ارتباط و هماهنگی شهرها صادر شده بود، موجب گردید که کارمندان سازمان ثبت با تجهیزات بسیار ضعیف و در حد صفر خود، به حالت پراکنده به تهیه‌ی کروکی‌هایی محلی به نام نقشه‌ی کادآستر، مبادرت بورزند و با شماره‌گذاری ‌های موردی و محلی مثل شماره‌گذاری‌های روش قدیمی، سند مالکیت صادر کنند. خوشبختانه با استفاده از فناوری‌های نوین در نقشه‌برداری و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، خیلی زود شاهد تهیه‌ی نقشه‌های کادآستر از سراسر نقاط کشور خواهیم بود.

نقشه‌برداری شهری

در مناطق شهری، عوراض گوناگونی مانند خیابان‌ها، پیاده‌روها، معابر، فضاهای سبز، جوی‌های آب، پل‌ها و ساختمان‌ها و… به صورت متراکم در یک فضای محدود واقع شده‌اند. نقشه‌هایی که از این نوع مناطق بدست می‌آیند، بایستی تمامی عوارض مذکور را به طور واضح و دقیق نشان دهند تا کاربران این مدل نقشه‌ها که عموماً شهرداری‌ها، سازمان‌‌های حفاظت محیط زیست و حمل‌ونقل شهری هستند، به آسانی و با دقت قادر باشند در جهت رسیدن به اهداف موردنظر از آن‌ها بهره بگیرند. نگاهی به مهم‌ترین کاربردهای این نوع نقشه‌ها، خصوصیان آن‌ها را معین می‌کند؛ مانند:

1. مکان‌یابی و محاسبات لازم روی نقشه با بهره‌گیری از اطلاعات مراجعان در صدور پروانه، پایان کار، خلاف ساختمان و …
2. محاسبه‌ی سرانه‌های لازم آموزشی، خدماتی، بهداشتی، فرهنگی، مذهبی، فضای سبز و … به منظور بررسی کمبودها و همکاری برای برطرف کردن آن‌ها در ارتباط با سایر ادارات و سازمان‌ها.
3. محاسبه‌ی کوتاه‌ترین راه با توجه به پارامترهایی مانند یکطرفه بودن برخی خیابان‌ها، چراغ قرمزهای مسیر، بسته بودن موقت تعدادی از مسیرها، آهسته بودن حرکت در برخی نقاط به دلیل حجم بالای رفت ‌و آمد در اوقات مختلف شبانه‌روزی.
4. صدور مجوز ساخت واحدهای آموزشی، ادرای، تجاری، فرهنگی و غیره.
5. ایجاد شبکه‌های مناسب برای مدل‌های حمل‌ونقل
6. برنامه‌ریزی به منظور نصب تابلوها، تزیینات، تعمیر و تجدید و سایر مواردی که در ارتباط با امور زیباسازی شهر به کار گرفته می‌شود.
7. اجرای ممیزی شهر و وصول عوارض نوسازی.
8. بررسی میزان سرانه‌ی فضای سبز شری و محاسبه‌ی کمبود تا نسبت حد استاندارد و به‌دست آوردن تقریبی برترین نقاط احداث فضای سبز به منظور بهره‌برداری بیشتر از آن‌ها.

تهیه‌ی نمودارهای جمعیتی شامل تراکم مسکونی، تراکم جمعیتی، اشتغال و دیگر موارد مشابه موردنیاز جهت برنامه‌ریزی و بسیاری از کاربردهای دیگر، ایجاب می‌کند که این نوع نقشه‌ها در:

الف. مقیاس بزرگ تهیه شوند که البته هرچقدر مقیاس بزرگتری باشد، بایستی دقت بیشتری در اندازه‌گیری‌ها اعمال گردد.

ب. وضعیت مسطحانی اهمیت بیشتری داشته باشد که در این حالت، تعیین موقعیت عوارض به صورت دو بعدی است.

ج .با توجه به تراکم عوارض، به منظور نمایش دادن عوارض مختلف از رنگ‌های گوناگون بهره گرفته می‌شود.

د. به منظور به نمایش گذاشتن عوارض با ابعاد کوچک از علائم قراردادی استفاده شود. نمونه‌هایی از نقشه‌های شهری در سه شکل بعد نشان داده شده است. در این مدل نقشه‌برداری افزون بر تهیه‌ی نقشه‌های شهری در خصوص پیاده‌کردن طرح‎‌های ساختمانی، کانال‌ها، زه‌کشی سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب و سایر عملیات مهندسی داخل شهر، بحث می‌گردد.

نقشه‌برداری مسیر

این مدل نقشه‌برداری به منظور طراحی و پیاده‌کردن مسیرهایی مانند انواع جاده‌های بین شهری، بزرگراه‌ها، راه‌های ارتباطی شهرها با روستاها، راه‌آهن، خطوط انتقال نیروی برق، لوله‌کشی کانال‌ها و… و همچنین در برخی موارد محاسباتی مربتط با آن‌ها، به کار گرفته می‌شود. نمونه‌هایی از این نقشه‌برداری در شکل زیر به تصویر درآمده است.

نقشه‌ برداری هوایی

با اینکه در حدود 350 سال قبل از میلاد، ارسطو نظریه‌ی ایجاد تصویر به کمک نور را مطرح نمود اما تا اوایل قرن 18 میلادی این نظریه کاربردی نداشت. در این سال‌ها استفاده از اصول پرسپکتیو در تهیه‌ی نقشه توسط افراد مختلف تحت بررسی قرار گرفت و از عکس‌هایی که با کایت و بالون از سطح زمین برداشته‌ ‌شد، استفاده گردید.

در سال 1894 سازمان نقشه‌برداری آمریکا جهت تهیه‌ی نقشه از مرز کانادا و آلاسکا، از عکس استفاده نمود. در کنار این فعالیت‌ها که در سال‌های پایانی قرن 19 انجام شد و پس از اختراع هواپیما توسط برادران رایت در سال 1902، اقدامات دیگری نیز در جریان جنگ جهانی اول صورت پذیرفت و در فاصله‌ی دو جنگ جهانی اول و دوم تعداد زیادی سازمان دولتی و شرکت خصوصی به منظور تهیه‌ی نقشه از عکس هوایی بهره گرفتند.

پایه و اساس این روش که در اصطلاح به آن فتوگرامتری می‌گویند، بدین ترتیب است که با دوربین‌های کارگذاشته شده در کف هواپیماهای کوچک، از منظقه‌ی مدنظر عکس‌هایی گرفته می‌شود که دارای پوشش طولی در حدود 60 درصد و پوشش عرضی 30 درصد می‌باشد. در صورتی که هر دو عکس متوالی گرفته شده را در دفتر کار در وضعیت زمان عکس‌برداری قرار دهیم، اشعه‌ای که پیش از این تشکیل تصویر داده است، مجدداً ایجاد خواهد شد و به کمک وسایل و دستگاه‌هایی می‌توان وضعیت سه بعدی زمین را ملاحظه نمود.

علاوه براین، دستگاه‌های دیگری نیز ساخته شده‌اند که بخشی از آن‌ها یک استروسکوپ است که افزون بر ایجاد مدل برجسته‌ای از زمین، می‌تواند مختصات سه‌بعدی تمامی نقاط واقع بر سطح زمین را در یک سیستم مختصات تعریف شده، معین کند و از این نظر تا ایجاد یک زابطه‌ی ریاضی میان مختصات سه‌بعدی نقاط مختلف و نامعلوم بودن مختصات تعداد معدودی از نقاط، مختصات تمامی نقاط را به‌دست آورد. به طور اجمالی با در نظرگرفتن نقاطی بر روی زمین و محاسبه‌ی مختصات آن‌ها، می‌توان پس از اندازه‌گیری‌های لازم به کمک روابط ریاضی مختصات تعداد زیادی از نقاط را به‌دست آورد.

در تهیه‌ی نقشه عملیات تعیین موقعیت باید یک مرتبه برای نقاط کنترل یا مبنا و یک مرتبه‌ی دیگر برای جزئیات صورت می‌پذیرد. از طرفی کمیت‌هایی که روی زمین اندازه‌گیری می‌شوند، فواصل و زوایا می‌باشند؛ لذا برای اینکه فواصل و زوایا را به مختصات در جدول بعد، تبدیل کنیم به روابط ریاضی نیاز داریم. با این وجود، فواصل و زوایایی که اندازه‌گیری می‌شوند همیشه قابل استفاده نیستند و باید کنترل گردند. بدین منظور هم از روابط ریاضی دیگری بهره گرفته می‌شود.

نقشه‌برداری آبی (آب‌نگاری) هیدروگرافی

این قسمت از نقشه‌برداری شامل عملیات تعیین موقعیت دریاچه‌ها، سواحل دریاها، رودخانه‌ها، کف دریاها و تمامی مناطق آبی می‌باشد. حد بارز این نقشه‌برداری؛ عمق‌یابی در مناطق مذکور است و از این لحاظ به طور اجمالی آن را تحت عنوان «روش تعیین موقعیت نقاط زمین در زیر آب‌ها» تعریف می‌کنند.

هدف نقشه‌برداری آبی نیز بدست آوردن مختصات (x و y و z) نقاط است که البته در اینجا نقاط در کف دریاچه‌ها، دریاها، رودخانه‌ها و… قرار دارد. برای به‌دست آوردن ارتفاع نقاط یا همان z در این نوع نقشه‌برداری، از عمق‌یابی استفاده می‌شود. بدین صورت که فاصله‌ی نقاط تا سطح آب اندازه‌گیری شده و با معلوم بودن ارتفاع سطح آب، ارتفاع نقاط کف نیز مشخص می‌گردد.

غالباً با قرارگیری دستگاهی در نقاط ثابت روی زمین که می‌خواهیم موقعیت آن را به‌دست آوریم، اندازه‌گیری کمیت‌های طولی زاویه‌ای x و y و z نقاط محاسبه می‌گردد؛ اما چنین نقاط ثابتی را در آن نمی‌توان در نظر گرفت؛ زیرا عموماً برای عمق‌یابی از قایق استفاده می‌شود و در داخل قایق این امکان وجود ندارد. به همین جهت نقاط ثابتی تحت عنوان «نقاط کنترل» در ساحل انتخاب می‌شوند و با بهره‌گیری از روش‌ها و وسایل گوناگون نقاط داخل قایق نسبت به این نقاط، به‌دست می‌آیند.

یکی از روش‌های عمق‌یابی، استفاده از طناب مدرجی است که به آن وزنه‌ای آویخته می‌شود. پس از جنگ جهانی دوم، استفاده از دستگاه‌های عمق‌یاب صوتی گسترش چشمگیری داشته است. این دستگاه‌ها در یک لحظه‌ی معین، یک ضربه‌ی صوتی به کف آب ارسال می‌کند که پس از برخورد به کف آب برمی‌گردند. در این حال، زمان رفت و برگشت اندازه‌گیری می‌شود و با داشتن سرعت صوت در آب، عمق آب با استفاده از فرمول ساده‌ی vt x = که در آن v برابر با سرعت صوت و t زمان رفت و برگشتن صوت می‎باشد، تعیین می‌شود. بدین ترتیب برای نقاط مختلف از یک طرف عمق‌یابی صورت می‌پذیرد و از طرف دیگر، اطلاعات لازم به منظور تعیین x و y مشخص می‌گردد.

کاربرد هیدروگرافی

مهم‎ترین کاربرد این نوع نقشه‌برداری در کشتی‌رانی است. به ویژه زمانی که در نزدیکی سواحل و داخل کانال‌ها و نهرها، عمق آب تقریباً کم باشد و کشتی‌های بزرگ در فاصله‌ای مطمئن از ساحل متوقف شوند. این کشتی‌ها در فاصله کمی از دریا حرکت می‌کنند و راهنمای کشتی با بهره‌گیری از چارت «نقشه‌نگاری» که از قبل با عملیات نقشه‌برداری تهیه شده، آن را هدایت می‌نماید؛ اما باید توجه داشت که کوچکترین اشتباه در این مورد می‌تواند خسارات بسیار سنگینی را به بار آورد.

امروزه با پیشرفت صنایع، استفاده از منابع زیر دریاها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و آنچه که در دهه‌های قبل امکان‌پذیر نبود، با ابزار و روش‌های نوین قابل اجرا شده است. همچنین اکتشاف و بهره‌برداری از معادن به ویژه معادن نفت، در زیرآب‌ها روز به روز گسترش می‌یابد و لذا در اختیار داشتن نقشه‌های دریایی دقیق از این محل‌ها، یک نیاز اساسی است.

همچنین این نقشه‌ها به منظور ساختن اسکله‌ها و بررسی و لایروبی بنادر موجود نیز به کار می‌رود، اما در برخی نواحی به دلیل رسوبات دریایی بایستی نقشه‌های دریایی هر ساله به روز شوند. علاوه بر این، برای اندازه‌گیری جزر و مد و به منظور مشخص نمودن سطح متوسط آب برای ترازیابی و مطالعات مربوط به امواج و جریانات دریایی این نوع نقشه‌برداری کاربرد دارد.

نقشه‌برداری فضایی و نجومی

همواره از دوران‌های بسیار قدیم ستارگان آسمان، انسان‌ها را شیفته و مجذوب خود کرده‌اند. مردمان گذشته در حرکت ستارگان نقش نیروهای فوق طبیعی را دخیل می‌دانستند که به گمان آن‌ها بر سرنوشت انسان تأثیر می‌گذاشت. اجداد ما با این باور که در ستارگان، نشانه‌هایی وجود دارد که می‌بایست خوانده شود به رصد آسمان و تهیه‌ی توضیحات دقیق از آن دست زدند. با توجه به مطالب مذکور، درمی‌یابیم که اخترشناسی تاریخچه‌ای طولانی دارد. بقایایی از رصدخانه‌ها و ابزار نجومی با پیشینه‌ای در حدود 3000 سال قبل از میلاد در بابل، سومر، مکزیک، بریتانیا، مصر، پرو و چین کشف شده است.

قدیمی‌ترین صورت‌های فلکی شناخته شده ستارگان به منجمان بابلی تعلق دارد که تاریخ آن به حدود 1700 سال قبل از میلاد می‌رسد. محاسباتی که در مورد حرکت‌های ماه و سیاره‌ها به خصوص سیاره‌ی زهره صورت می‌گرفت، مطمئناً برای شناخت آن‌ها بوده است.

مدت زیادی نگذشت که مردم باستان از حرکت دوره‌ای آهسته‌ی خورشید، ماه و پنج سیاره‌ی بزرگ منظومه‌ی شمسی (زهره- عطارد- بهرام، برجیس و زحل) در امتداد مسیری منظم در پهنه‌ی آسمان آگاهی یافتند. یک منجم یونانی با نام هیپارخوس (161 تا 127 ق.م) نخستین فردی بود که صورت قابل توجهی در از ستارگان را تنظیم نمود. وی موقعیت حدود 1000 ستاره را تعیین کرد و برای هر ستاره مبنای درخشندگی آن را مشخص نمود.

به منظور دریانوردی در دریاهای آزاد و برای اندازه‌گیری زمین در مقیاس بزرگ، بدست آوردن صورت دقیقی از ستارگان الزامی بود. دایره‌العارف نجومی و ریاضی که تحت عنوان «مجسطی» توسط بطلمیوس در حدود سال 160 میلادی نوشه شد تا پایان قرون وسطی کتاب مرجع در این زمینه به شمار می‌رفت.

اما اولین اطلس نجومی قابل استفاده توسط یک منجم آلمانی با نام «یوهان پیر» نوشته شد این اطلس شامل 51 نقشه می‌شد و 1277 ستاره را صورت‌برداری کرده بود. اخترشناسان دیگری هم در سال‌های بعد مطالعاتی بر روی ستارگان انجام دادند و در نهایت در نیمه‌ی دوم قرن 19 میلادی تعدا ستارگان رصد شده به 850000 ستاره رسید.

در قرن 20 بهره‌گیری از صفحه‌های عکاسی تا مقدار زیادی جای رصد چشمی ستارگان را گرفته است. اجرامی که درخشندگی آن‌ها در حدی می‌باشد که به راحتی با چشم قابل مشاهده نیستند، عکس‌برداری می‌شوند. این نوع رصد موجب کشف میلیون‌ها ستاره گردید که پیش از آن ناشناخته بودند.

در سالیان اخیر اکتشاف منظومه‌ی شمسی با استفاده از فضاپیماهای سرنشین‌دار و بدون سرنشین و همچنین تسلکوپ هابل، انگیزه تازه‌ای را به منظور نقشه‌برداری از خورشید، سیاره‌ها و قمرهای آن‌ها به وجود آورده است. دوربین‌های ویدئویی الکترونیکی جریان مداومی از تصاویر بسیار روشن را به زمین ارسال می‌کند. تصاویر مذکور عموماً به شکل تصویرهای استوانه‌ای کنار هم ردیف و چسبانده می‌شوند.

در گذشته ستاره‌ها را در هر کشوری به یک شکل خاص نمایش می‌دادند. با پیدایش عکاسی نجومی، ستاره‌ها به شکل نقطه‌هایی نشان داده می‌شوند که بزرگی هر نقطه با درخشندگی آن ستاره تناسب دارد.

به تصویر کشیدن سحابی‌ها، ستاره‌های مزدوج، ستاره‌های دنباله‌دار، خوشه‌های ستاره‌ای و کهکشان‌ها بسیار مشکل است؛ اما سخت‌تر از آن نمایش دادن اجرام آسمانی مانند اخترنماها و سیاهچاله‌ها می‌باشد که خارج از دسترسی اخترشناسی نوری هستند و وجودشان از امواج رادیویی که ارسال می‌گردند برای ما مشخص می‌شود. به منظور تصویر کردن میدان‌های مغناطیسی و بادهای خورشیدی که به شکل منحنی ترسیم می‌گردند، نمودارهای خاصی به کار می‌روند. در شکل زیر یک اسطرلاب به تصویر کشیده شده است.